"The most youthful continent of the world"

Hij droeg een prachtige gouden ambtsketen; “his worship” oftewel dé Burgemeester van Lusaka. Ik zat vlak achter hem, tijdens de persconferentie en tevens aankondiging van “The African Youth Conference 2014” die in augustus dit jaar plaats zal vinden. Nadat hij na ruim een uur (te laat) de zaal binnenkwam, stond iedereen op en werd hij op een officiële wijze ontvangen.

Sinds april dit jaar is hij burgemeester van de stad, een positie die hij (naar horen zeggen) mede te danken heeft aan zijn vader, dé huidige president van Zambia. Hij lijkt hiermee ook in zijn vaders voetstappen te treden, want ook hij was 29 jaar geleden hoofd van Lusaka. Deze overbevolkte stad vraagt om een grootse aanpak en is toe aan vooruitgang. Mede door zijn minder populaire- en corrupte vader is er op dit moment nog weinig vertrouwen en staat hij hiermee voor een grote uitdaging.   
Op het eerste gezicht leek hij mij een starre en autoritaire man, van eind 40. Hij werd vergezeld door zijn rechterhand, een soort assistent/beveiliger die niet van zijn zijde wijkt. Hij nam plaats aan de middelste tafel naast het andere belangrijke gezelschap zoals ministers van jeugd en sport, bestuursleden, councilars etc, die ook voor deze persconferentie waren uitgenodigd.
Naast alle andere jongerenorganisaties, waren mijn collega’s en ik door de “Youth Bridge Foundation” uitgenodigd om ZANEYO te vertegenwoordigen en de jongerenproblematiek te bespreken.
The Youth Brigde Foundation, oftewel YBF, is opgezet in Ghana en ze vertegenwoordigen de ‘stem’ van de jeugd in heel Afrika en dit jaar zal het de eerste keer zijn dan dit Internationale event in Zambia gaat plaatsvinden. Eerder maakte ik al kennis met Mr. Seth Oteng, de directeur van de organisatie en tevens een Ghanees. Een gepassioneerde en enthousiaste persoonlijkheid, die met zijn herkenbare Ghanese uiterlijk, ook vol zit met humor en gedrevenheid.
De persconferentie vond plaats in een chique buitenwijk van Lusaka en stond geheel in het teken van de aankondiging van dit evenement. De opening van de persconferentie begon, zoals alle officiële bijeenkomsten in Zambia, met het Nationale volkslied en een openingsgebed. Al meerdere keren heb ik dit volkslied nu gehoord, maar nog steeds krijg ik iedere keer weer kippenvel van dit mooie lied. Na vele dankwoorden voor de aanwezigheid van “his worship” begon de presentatie. Het ging voornamelijk over de vele uitdagingen die het land heeft. Het zette mij aan het denken en merkte dat mijn gedachten steeds verder afdwaalde..

 “A voice calling to be heard”
Afrika, oftewel “The most youthful continent in the world” heeft een totale jongerenpopulatie van meer dan 65%, wat in Zambia zelfs tegen de 80% aanloopt, dit zijn jongeren in de leeftijd van 18-35 jaar. Over 10 jaar zal dit aantal zich verdubbelen en de nood om te investeren in de jeugd is dan ook hoog! Het doel van de conferentie in augustus is het samen brengen van jeugd, met verschillende stakeholders en belangrijke organen zoals de overheid en de hiermee de participatie van jongeren  op verschillende niveaus in het land vergroten. “Stand up, move up”, laat je stem gelden en wees een verantwoordelijke burger. Vanuit de jeugd zelf is er een grote behoefte te veranderen en men wil participeren op alle lagen van de samenleving. Maar je stem laten horen is hier niet altijd zo vanzelfsprekend.
Dat hiërarchie hoog in het vaandel staat in Afrika viel mij al op tijdens mijn eerste bezoek aan Ghana, een paar jaar geleden. Niet alleen in organisaties en overheden, maar ook in families en gezinnen. Zo behandel je ouderen altijd met respect, wat betekent dat je naar ze op kijkt en ze niet tegen zal spreken. Door hun rijke levenservaring hebben ze altijd gelijk en geldt hun visie als de waarheid. Is er bijvoorbeeld een probleem binnen de familie, dan zijn het altijd de ouderen die opstaan om het probleem op te lossen en te bemiddelen met de andere partij. Ook op basisscholen wordt men gestraft bij het tegenspreken van de leraar en is het uiten van je eigen mening niet gebruikelijk. Niet heel gek dus dat je als kind het idee hebt dan jouw mening niet belangrijk is en je hier niet snel voor uit komt in aanwezigheid van ouderen. Dit doe je slechts onder gelijke, oftewel leeftijdgenoten. Je moet als jongeren eerst respect verdienen, wil je door de oudere generatie serieus genomen worden. Een toepasselijk Ghanees gezegde luidt: “A child who learns to wash his hands, eat with the elders”.

Werkloosheid en alcoholisme
Hoge werkloosheid in dit land, voornamelijk onder jongeren. Doordat er weinig werk is, vind men vaak afleiding in alcohol en is dit een van de redenen dat het alcoholgebruik in Zambia hoog is.
Jongeren zijn overal in deze stad. Zo ontmoet ik dronken hangjongeren ’s ochtends onderweg naar mijn werk en zie ik de werkende jonge Zambiaan in mijn pauze in Lusaka centrum. Grijze haren, rimpels en een oud gezicht valt me dan ook direct op tussen deze grote dominerende populatie. Ik vraag me regelmatig af waarom dit probleem niet groots wordt aangepakt. De huidige Zambiaanse overheid ziet het creëren van meer banen voor jongeren als dé oplossing, maar in de praktijk blijken dit tijdelijke banen die het probleem alleen maar groter maken. Waarom kijkt men alleen naar vandaag en niet ook naar morgen?

Ontwikkelingswerk.. De oplossing van morgen?
Bijna dagelijks heb ik met andere VSO-collega’s discussies over ‘een beter Zambia’ en delen we onze visies op het verbeteren van de aanwezige problematiek. Waar doe je bijvoorbeeld goed aan in dit land als ontwikkelingswerker en wat is de beste manier een steentje bij te dragen in een arm land als Zambia? VSO staat voor het overdragen van kennis en kunde door vak deskundigen en door nieuwe en efficiëntere werkwijzen te faciliteren een impact te maken. Maar is deze manier op lange termijn ook de juiste aanpak? Staat men hier uiteindelijk wel open voor veranderingen en Westerse ideeën en wil men het niet gewoon op zijn/haar eigen manier doen?

“De hengel, de vis of het geld?”
Een toepasselijke titel, die mijn vso-collega Laia gebruikte in haar blog over ontwikkelingswerk.
Vaak denken wij in het Westen wel een oplossing te weten hoe Afrika te verbeteren en komen vele ‘wereldverbeteraars’ naar dit continent vaak van een koude kermis thuis. Zelf ging ik acht jaar geleden met hetzelfde idee naar Ghana. Ik had een mooi geldbedrag bij elkaar verzameld, om hiermee de voorzieningen van een lokale basisschool te verbeteren. Na een mooi afvalproject, nieuwe vuilnisbakken en schoolbanken, een nieuw geverfd schoolgebouw, maar vooral een rijke ervaring, eindigde mijn project hier na zes maanden. Toen ik ruim een half jaar later terugkwam voor het 10-jarig bestaan van de school, was er nog weinig over van mijn investering en bleek het op lange termijn niet duurzaam. Mijn voorwaarde was nu dan ook om een project in Zambia te doen dat duurzaam is en een impact te kunnen maken op langere termijn.

“Dream OR live the dream”
Door mijn werk bij ZANEYO vraag ik de Zambiaanse jongeren vaak naar de oplossing op de hoge werkloosheid. Het antwoord: “begeleiding en geld” oftewel Microfinanciering. Geef ze de ‘hengel’ en leer ze vis vangen. Het ontbreekt de gemiddelde jonge Zambiaan echt niet aan ondernemerschap of ideeën, wel aan een opstapje naar de juiste contacten of kennis hoe dit te bewerkstelligen. Een eigen vermogen of kapitaal om kleinschalige bedrijfjes op te zetten, een winkeltje in plaats van verkoop van producten op straat. Ze willen zelf ondernemen en hebben een droom, hiermee lijkt het stimuleren van ondernemerschap dus dé oplossing..

 “Keep knocking on the door”
Nadat mijn gedachten even waren afgedwaald, werd mijn aandacht getrokken door de laatste woorden van de burgemeester: “Keep knocking on the door” zei hij. Want hoe lastig het ook kan zijn je droom te realiseren, geeft niet op! Laat je stem gelden en promoot jezelf. In zijn jongere jaren is hij bekend geraakt met het leven op de straat en ook de vlucht naar alcohol. Onlangs nog verloor hij zijn 4-jaar jonge dochtertje aan kanker en greep hij hierna naar de fles. Na tot inkeer te zijn gekomen, realiseerde hij zich dat dit geen oplossing was en drinkt hij nu geen druppel meer. Ik merkte op dat hij wat emotioneel werd, het publiek muisstil en ik zag ineens een andere kant van de burgemeester, namelijk een oprechte en integere man. Door niet op te geven, te blijven aankloppen en niet op te geven is ook hier voor de jonge Zambiaan alles mogelijk! De persconferentie eindigde met een daverend applaus van alle jonge, geïnspireerde mensen in de zaal.. waar ik er een van was!